دو سال پیش که بحث کرونا جدی شده بود، خیلی از کسب و کارها دست به تعدیل نیروی کار زدند و دوباره موضوع بیمه بیکاری سراسری و جدی شد. من در این یادداشت کوتاه به تمام آن چیزی که باید درباره بیمه بیکاری بدانید پرداخته‌ام. نخست یادتان باشد که ما یک «قانون کار» و یک «قانون تأمین اجتماعی» داریم که قبلاً دربارۀ آن صحبت کرده‌ام. «قانون بیمۀ بیکاری» با این دو تا فرق میکند. این یک قانون جداست و فقط دربارۀ بیمۀ بیکاری صحبت میکند.
همان‌طور که می‌دانید وقتی ۳۰درصد حقوق مشمول بیمه را پرداخت می‌کنیم، ۷درصد آن سهم کارگر، ۲۰درصد آن سهم کارفرما و ۳درصد آن بیمۀ بیکاری است که دوباره کارفرما آن را پرداخت میکند. آن ۲۰درصد و ۷درصد بین هزینه‌های بازنشستگی و هزینه‌های درمان کارگر تقسیم می‌شود؛ اما آن ۳درصد در یک صندوقی جمع می‌شود و برای زمانی است که شخص بیمه‌شده بیکار شود؛ یعنی دقیقاً همان موقع که خیلی‌ها به‌خاطر مسائل مختلف بیکار شده‌اند، میتوانند از بیمۀ بیکاری‌شان استفاده کنند.
شرایط مشمولیت بیمۀ بیکاری
طبق قانون برای اینکه بیمۀ بیکاری به بیمه‌شده تعلق بگیرد، باید سه شرط داشته باشد:
۱. شخص بیمه‌شده در استخدام نظام قانون کار باشد. مثلاً اگر شما در مغازه‌ای کار کرده‌اید و الان صاحب‌مغازه تعطیل کرده و شما را بیمۀ تأمین اجتماعی نکرده است، شما مشمول این قانون نمی‌شوید و نمی‌توانید بیمۀ بیکاری دریافت کنید. کسی مشمول این بیمه می‌شود که هزینۀ بیمۀ بیکاری را که همان ۳درصد است پرداخت کرده باشد.
۲. حداقل باید شش ماه سابقۀ بیمه داشته باشد.
۳. پس از بیکاری، ۳۰ روز مهلت دارد تا خودش را به وزارت کار معرفی کند.
چند نکتۀ بسیار مهم دربارۀ شرایط مشمولیت
نکتۀ اول: بیمه‌شدگانی که به‌علت بروز حوادث قهریه و غیرمترقبه از قبیل سیل، زلزله، جنگ، آتش‌سوزی و مانند آن بیکار شده‌اند، با معرفی خود به واحد کار و امور اجتماعی محل، میتوانند از مقرری بیمۀ بیکاری‌شان استفاده کنند و نیاز نیست شش ماه سابقۀ بیمه داشته باشند. بنابراین اگر شما جزو کسانی هستید که مثلاً فقط دو ماه سابقۀ بیمه دارید، و مثلا به‌خاطر بیماری کرونا که قطعاً جزو حوادث قهریه و غیرمترقبه است، قطعاً می‌توانید از بیمۀ بیکاری استفاده کنید و نداشتن شش ماه سابقۀ بیمه، مهم نیست.
نکته دوم: در شرط دوم استفاده از بیمه بیکاری گفته شده که شخص بیمه شده تا سی روز پس از تاریخ بیکاری، بیکاری خودش را به واحد های کار و امور اجتماعی برای اشتغال به کار معرفی کند. البته این شرط یک استثنا دارد و آن این است که در صورت داشتن عذر موجه و تشخیص هیئت‌های حل اختلاف، به‌جای ۳۰ روز، می‌توان تا سه ماه بعد از تاریخ بیکاری مراجعه کرد. فرضاً امروز که ۲۲مهر است و شما اول مرداد بیکار شدید و نمی‌دانستید که باید به وزارت کار اطلاع بدهید و به آنجا مراجعه کنید، عیبی ندارد و نگران نباشید و دیر نشده است. اگر هنوز مشمول بیمۀ بیکاری نشده‌اید، پیگیری کنید و مراجعه کنید.
شیوۀ پرداخت بیمۀ بیکاری چگونه است؟
بیمۀ بیکاری بر اساس یک جدول پرداخت می‌َشود. آن جدول را در اختیارتان قرار می‌دهم. طبق آن جدول چنانچه ۶ تا ۲۴ ماه سابقۀ بیمه داشته باشید، اگر مجرد باشید، ۶ ماه بیمۀ بیکاری دریافت خواهید کرد. و اگر متأهل باشید، ۱۲ ماه بیمۀ بیکاری دریافت خواهید کرد. به همین ترتیب بر اساس سابقۀ عضویت در بیمه، به مجردها و متأهل‌ها ماه‌های مختلفی بیمۀ بیکاری تعلق می‌گیرد. اما کسانی که از ۲۴۰ ماه بیشتر سابقۀ بیمه دارند، یعنی حدوداً ۲۰ سال سابقۀ بیمه دارند، اگر مجرد باشند، ۳۶ ماه بیمۀ بیکاری به آن‌ها تعلق می‌گیرد و اگر متأهل باشند، ۵۰ ماه بیمۀ بیکاری به آن‌ها تعلق می‌گیرد.
با توجه به اینکه کرونا از جمله حوادث قهریه است، استنباط من این است که برای مجردها و متأهل‌هایی که حداقل سابقۀ لازم بیمه را دارند، به‌ترتیب ۶ ماه و ۱۲ ماه بیمۀ بیکاری تعلق می‌گیرد. و برای مجرد و متأهل‌هایی که حداکثر سابقۀ لازم بیمه را دارند، به‌ترتیب ۳۶ ماه و ۵۰ ماه.
میزان مقرری بیمۀ بیکاری
میزان مقرری روزانه بیمه بیکاری معادل ۵۵ درصد متوسط مزد یا حقوق یا کارمزد روزانه بیمه شده میباشد. به بیان ساده تر، برای محاسبه مقرری اول باید متوسط حقوق شخص بیمه شده به دست آید؛ منظور از متوسط یعنی حقوق ۹۰ روز آخری را که بیمه‌شده بابتش بیمه پرداخته است. سازمان تامین اجتماعی به شخص بیمه‌شده ۵۵ درصد متوسط حقوقش را به‌عنوان مقرری پرداخت میکند.
همچنین بیمه‌کننده به‌ازای هر شخص تحت تکفل بیمه‌شده، ۱۰درصد حداقل حقوق را تا سقف ۴ نفر، مقرری بیشتری پرداخت میکند؛ مثلاً اگر شخصی سه نفر تحت تکفل او باشند، (همسر خانه‌دارش و دو فرزند) ۳۰درصد حداقل حقوق را به‌طور اضافه پرداخت میکند.
به هر حال مبلغ نهایی که شخص بیمه‌َشده بابت مقرری دریافت میکند، نباید از حداقل دستمزد کمتر و از ۸۰ درصد متوسط حقوق او بیشتر باشد. به‌بیان دیگر مثلا کسانی که امسال بیمه بیکاری به آن ها تعلق گرفته، هرچقدر که حقوقشان بوده، باید از سازمان تامین اجتماعی، حداقل به‌اندازۀ حداقل حقوق (سال ۱۴۰۱، چهار میلیون و ۱۰۰هزار تومان) مقرری بیمه بیکاری دریافت کنند.
قطع شدن مقرری بیمۀ بیکاری
در موارد ذیل مقرری بیمه بیکاری قطع خواهد شد:
الف- اشتغال مجدد بیمه شده
ب-عدم شرکت بیمه شده بیکار در دوره های کارآموزی
ج- خودداری بیمه شده بیکار از قبول شغل تخصصی خود یا شغل مشابه
د- بیمه شده بیکار مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی گردد
جدول کامل مدت استفاده از بیمه بیکاری
|
سابقه پرداخت حق بیمه |
حداکثر مدت استفاده از مقرری جمعا با احتساب دوره های قبل | |
| برای مجردین | برای متاهیلین یا متکفلین | |
| از ۶ ماه لغایت ۲۴ ماه | ۶ ماه | ۱۲ ماه |
| از ۲۵ ماه لغایت ۱۲۰ ماه | ۱۲ ماه | ۱۸ ماه |
| از ۱۲۱ ماه لغایت ۱۸۰ ماه | ۱۸ ماه | ۲۶ ماه |
| از ۱۸۱ ماه لغایت ۲۴۰ ماه | ۲۶ ماه | ۳۶ ماه |
| از ۲۴۱ ماه به بالا | ۳۶ ماه | ۵۰ ماه |
تبصره: افراد مسن مشمول این قانون که دارای ۵۵ سال سن و بیشتر میباشند مادامی که مشغول به کار نشده اند میتوانند تا رسیدن به سن بازنشستگی تحت پوشش بیمه بیکاری باقی بمانند.
