من آخرِ سَر با خودم این طور کنار آمدم که بخش غربی خیابان شهید تقوی حدفاصل فردوسی تا لاله زار را بگویم عمارت کوشک یا خیابان کوشک و بخش شرقی آن یعنی حدفاصل لاله زار تا سعدی را بگویم خیابان هدایت.
شاید هم به کل این خیابان از فردوسی تا خیابان بهارستان (اول فخرآباد) را یک زمانی می گفتند کوشک و یک زمانی هدایت!
نام گذاری من برای خیابان هدایت به واسطه خانه صادق هدایت و برای خیابان کوشک، عمارت کوشک است.
خیابانی پر از خانه تاریخی
خلاصه در خیابان شهید تقوی زمانه ی ما بناهای تاریخی کم نیستند،
از همین خانه هدایت و عمارت کوشک بگیر تا موزه نقاشی پشت شیشه،
خانه ابتهاج، خانه ظهیرالسلام، سفارت دانمارک و کارخانه قدیمی آبجوسازی!
محال است کسی گذرش به این خیابان برسد و محسور زیبایی خانه ای کاخ مانند نشود،
بارها شده وقتی که رد می شوم
جوان هایی را می بینم که رفته اند گَلِ دیوار یا درخت
یا از پارکینگ همسایه-که مشرف به عمارت است- دارند خانه را دید می زنند.
این خانه انگار وصله ناجور است برای این خیابان، معماری خانه بیشتر شبیه معماری اروپاست
تا ایرانی و تزئیناتش بیش از آن است که خانه های معمولی نیاز دارند
و بلندی اش خبر از ارج خانه می دهد.
میراث فرهنگی ناملموس
در سر در خانه نشان «میراث فرهنگی ناملموس» نصب شده و هر بار که رفته ام درش بسته بوده.
این خانه هم مثل خانه قوام الدوله افتاده دست اداره جاتی ها
آن هم از نوع فرهنگی و یا شاید فرنگیَش و برای افرادی مثل من که فقط آخر هفته و تعطیلات مجال دارند، دیدنش محال است.
اما هر بار که از جلویش رد شدم، سرک کشیدم به درون خانه،
بعضی وقت ها هم زنگ را زدم تا شاید سرایداری، نگهبانی باشد و در را باز کند.
یکی از همین روزها به طور اتفاقی دیدم مرد میانسالی لنگه ی در عمارت ایستاده و دارد بیرون را نگاه می کند،
سیگاری هم در درست داشت که گاه گاهی پکی می زد.
جلو رفتم و سلام کردم. او نگهبان و کارمند میراث فرهنگی بود،
از حال و هوای حرف هایش فهمیدم که نباید در مورد کارت خبرنگاریم حرف بزنم.
یادم نیست سر حرف را چطور باز کردم.
او برایم از خیابان کوشک می گفت و من از فخرآباد، او برایم از کاخ گلستان می گفت
و من از نیاوران و همین جور نیم‌ساعتی حرف زدیم تا رسیدیم به عمارت کوشک،
حرفمان که گُل گرفت تعارف کرد که بروم داخل، اما گفت با دوربینت عکس نگیر، مسئولیت دارد.
داخل که شدم باز گفت و‌گو های میراثیِمان اوج گرفت،
از شهر ری حرف زدیم و شمیرانات، از بناهای ثبت شده ایران در یونسکو و از کار همین عمارت برایم گفت،
من حالیم شد که این «میراث ناملموس» همان است
که نوروز و تعزیه و ردیف موسیقی و زورخانه و چیزهای دیگر را در یونسکو ثبت کرده است.
دیگر داشتم می رفتم که آخر سر گفت حالا که آمدی می توانی چندتا عکس هم بگیری فقط سریع که کسی نبیند!
عمارت کوشک
عمارت کوشک در یکی از مناطق قدیمی تهران و درون بافت تاریخی منطقه لاله زار قرار گرفته،
و از یک طرف به خیابان فردوسی ارتباط دارد.
شکل گیری ساختمان کوشک به دوران تحول معماری ایران (دوره رضا‌شاه) مربوط می شود،
هم از این رو تلفیقی است از معماری سنتی ایران و معماری اروپایی.
این بنا علاوه بر فضاسازی و معماری ویژه آن، دارای تزئینات بسیاری است.
نمای بیرونی عمارت مزین به آجرکاری، سنگ کاری، گچ بری و کاشی کاری است (۳).
این اثر در تاریخ ۲۸ اسفند سال ۱۳۸۵ با شماره ثبت ۱۸۳۴ به عنوان یکی از آثارملی ایران به ثبت رسیده است (۴).
این ساختمان هم اکنون در اختیار مرکز مطالعات منطقه ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس است.
جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۶، به عنوان چهلمین عضو، به کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس (کنوانسیون ۲۰۰۳) پیوست.
در ۲۸ آوریل ۲۰۱۰، توافق نامه ای برای تأسیس مرکز مطالعات منطقه ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس
در آسیای غربی و مرکزی تحت نظارت یونسکو،
میان دولت جمهوری اسلامی ایران و سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) امضا شد.
این توافق نامه در تاریخ ۱۳ ژوئن ۲۰۱۱ به تصویب مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران رسید،
و مرکز مطالعات منطقه ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی
تحت نظارت یونسکو (مرکز میراث ناملموس تهران)،
در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۲ با شرکت نمایندگان و سفرا ۶۸ کشور خارجی،
نماینده ی دبیر کل یونسکو، و مقامات دولت جمهوری اسلامی ایران به صورت رسمی افتتاح شد (۵).
نشانی: تهران خیابان سعدی خیابان شهید تقوی، بین فردوسی و لاله زار
پانویس
(۱) از این عمارت بعنوان خانه دکتر‌شقاقی و خانه ماندالا نیز نام می برند.
(۲) کوشک به ساختمانی بلند، وسیع و زیبا گفته می شود که اغلب در میان باغ قرار گرفته باشد،
به نقل از فرهنگ نامه معماری ایران در مراجع فارسی(اصطلاحات و مفاهیم)،
ناشر:دانشنامه تاریخ معماری ایرانشهر،سال ۱۳۸۸ ، ص ۲۱۳
(۳) از طهران تا تهران(جلوه های زندگی، هنر و معماری)، حمید رضا نوروزی طلب، انتشارات یساولی، سال ۱۳۹۴، ص ۱۸۲
(۴) معرفی جاذبه های گردشگری، تاریخی، طبیعی و صنایع دستی استان تهران،
اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، بهار ۱۳۹۱، ص ۲۴
(۵) به نقل از وب سایت مرکز میراث ناملموس تهران به آدرس www.tichct.org
“ایران در تاریخ جهان” مطلب جذاب و کاربردی درباره تاریخچه ایران