ماده ۲۱۹ قانون مالیات های مستقیم و آیین نامه مربوطه
ماده ۲۱۹ قانون مالیات های مستقیم چیست؟ در این مقاله میخواهیم به یکی از مهمترین قوانین اجرایی در زمینه تشخیص و شناسایی درآمد مشول مالیات بپردازیم. این ماده قانونی دارای یک آیین نامه اجرایی در ۱۳ فصل است که شامل موضوعات حسابداری، ارسال و ثبت اظهارنامه، اعتراضات، حسابرسی، فرآیندهای مالی و غیره است.
ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم چیست؟
متن اصلی ماده ۲۱۹– شناسایی و تشخیص درآمد مشمول مالیات، مطالبه و وصول مالیات موضوع این قانون به سازمان امور مالیاتی کشور محول میشود که به موجب بند (الف) ماده (۵۹) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ایجاد گردیده است. نحوه انجام دادن تکالیف و استفاده از اختیارات و برخورداری از صلاحیتهای هر یک از مأموران مالیاتی و اداره امور مالیاتی و همچنین ترتیبات اجرای احکام مقرر دراین قانون به موجب آییننامهای خواهدبود که حداکثر ظرف مدت شش ماه پس از تصویب این قانون به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور، به تصویبوزیر امور اقتصادی و دارایی خواهد رسید.
برخی از قوانین و آیین نامههای مالیاتی اهمیت بسیار بالایی دارند که ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم نیز یکی از این موارد میباشد. در این آیین نامه اجرایی این ماده که مربوط به آذرماه سال ۱۳۹۸ میباشد، مراحل ثبت نام تا اعتراضات مالیاتی مطابق با روشهای مکانیزه جدید شرح داده شدهاند. از جمله موضوعات مطرح شده در این آیین نامه همچنین میتوان به موارد زیر اشاره کرد که عبارتند از:
- ساختار تشکیلاتی و ماموران مالیاتی
- ثبت نام مالیاتی،
- دریافت و پردازش اظهارنامه مالیاتی،
- حسابرسی،
- مطالبه و وصول مالیات،
- اعتراضات و شکایات اعتراضات مودیان،
- ابلاغ اوراق مالیاتی،
- ترتیبات حسابرسی مالیاتی.
تعریف ماده ۲۱۹ قانون مالیات های مستقیم
آیین نامه جدید اصلاحیهای بر مصوبه تیرماه سال ۱۳۹۴ میباشد که شامل ۱۳ فصل و ۵۱ ماده با دهها تبصره است. این آیین نامه در قالب ۲۶ صفحه تدوین شده است. شما میتوانید لینک مستقیم دریافت ماده ۲۱۹ قانون مالیات های مستقیم و آیین نامه مربوطه را از اینجا مشاهده کنید. استفاده از این آیین نامه برای تشخیص مالیات توسط سازمان امور مالیاتی قابل استفاده است. از دیگر اختیارات سازمان مطابق با این ماده میتوان به مطالبه و وصول مالیات، ارائه صلاحیت به ماموران مالیاتی و یا تعیین ترتیبات اجرایی احکام اشاره کرد.

بررسی ماده ۲۱۹ قانون مالیات های مستقیم و آیین نامه مربوطه
از آنجایی که ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم و آیین نامه مربوطه از مهمترین و پرکاربردترین قوانین مالیاتی به شمار میروند، همه حسابداران، حسابرسها و مدیران مالیاتی یا ممیزین میبایست نسبت به آشنایی با آن اقدام کنند. شما میتوانید در این بخش، مفاهیم پایهای از اصول مالیاتی و قوانین آن را دریابید که قسمتهای مهم آن را در ادامه برای شما معرفی میکنیم:
فصل اول: کلیات
در این قسمت تعاریفی از واژهها و اصطلاحات تخصصی بیان شده است. به عنوان مثال:
- اظهارنامه برآوردی: اظهارنامهای است که برمبنای فعالیت اقتصادی افراد بوده و در آن اطلاعات هویتی، درآمدها و هزینهها، فروش و معافیتها درج شدهاند.
فصل دوم: ساختار تشکیلاتی و ماموران مالیاتی
در این بخش، راجع به پستها و عناوین شغلی توضیحاتی ارائه شده است.
- ماموران مالیاتی شامل افرادی هستند از جمله مدیران، دادرس مالیاتی، حسابرس مالیاتی و غیره.
- تبصره ۷: ارتقای شاغلین در تبصرههای ۱ – ۶ این فصل، منوط به حداقل ۱ سال سابقه در همان سطح است.
- ماده ۱۴: رشتههای تحصیلی مطلوب برای عناوین ذکر شده در آیین نامه اجرایی ماده ۲۱۹ ق م م شامل حسابداری، حسابرسی، بازرگانی، اقتصاد، مدیریت، حقوق و غیره میباشند.
فصل سوم: شناسایی و ثبت نام مودیان
در این بخش از ماده ۲۱۹ قانون مالیات های مستقیم ، راجع به مشخصات مودیان اطلاعاتی ارائه شده است که عبارتند از:
- ماده ۲۰ – الف: حوزه کاری مودیان میبایست اطلاعات هویتی و عملکردی یا دارایی آنها را تکمیل و یا اصلاح کند.
- ماده ۲۰ – ج: برای کلیه مودیان میبایست اطلاعات آنها ثبت شده و شماره اقتصادی اختصاصی ارائه شود.

فصل چهارم: دریافت و پردازش اظهارنامه
در این بخش، مطالبی در خصوص اظهارنامه و پردازش آن بیان شده است که عبارتند از:
- تبصره ۲: در صورت عدم اظهار اعتراض در مهلت مقرر از جانب مودی نسبت به مطالبه مالیات، با توجه به ماده ۹۷ قانون، برگ تشخیص مالیات قطعی خواهد بود.
- تبصره ۳: اظهارنامه برای اشخاص حقوقی، میبایست شامل حداقل ترازنامه و حساب سود و زیان برای صاحبان مشاغل باشد که مطابق با فصل ۳ آیین نامه ماده ۹۷ است.
فصل پنجم: حسابرسی در ماده ۲۱۹ قانون مالیات های مستقیم
در این بخش، مطالبی در مورد حسابرسی و انواع آن ذکر شدهاند که برخی نکات مهم آن عبارتند از:
- ماده ۲۴ – تبصره ۲: معیارهای انتخاب مودیان برای اجرای این ضوابط محرمانه است و افشای آن مجازات خواهد داشت.
- ماده ۲۹: انواع حسابرسی در بررسی قانون ۲۱۹ مالیات مستقیم به ۴ دسته کلی تقسیم میشود که عبارتند از: حسابرسی اداری، میدانی، بازبینی و بازرسی.
- ماده ۳۰ – ۱: در صورت اشتباه محاسبات، میبایست در مهلت مرور ماده ۱۵۷ قانون، گزارش لازم برای مسئول حوزه کاری حسابرسی ارائه شود.
- از جمله مصادیق اشتباه محاسبه که در ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم بیان شده است میتوان به عدم انتقال صحیح دادههای کاربرگ یا اشتباه محاسبات اشاره کرد.
انواع حسابرسی:
اداری(مودیان کوچک)، میدانی(مراجعه به محل فعالیت مودی)، بازرسی(بررسی فعالیت مودی از لحاظ حجم فعالیت یا اموال مودی) و بازبینی(انتخاب بعضی از گزارشات برای ارزیابی کیفیت)
فصل ششم: مطالبه و وصول مالیات
در این قسمت از آیین نامه ماده ۲۱۹ قانون مالیات مستقیم، نکاتی راجع به مطالبه مالیات یا وصول آن ذکر شده است که عبارتند از:
- تبصره ماده ۳۲: در صورت الکترونیکی بودن ارسال گواهیهای مربوطه، نیازی به امضای دستی و فیزیکی نیست. با این حال مسئول حوزه کاری میبایست آن را تایید کرده و به صورت الکترونیکی ارسال کند.
فصل هفتم: شکایات و اعتراضات مالیاتی
در این بخش، پیرامون اعتراضات و وظایف نهادها پرداخته شده است. به عنوان مثال، امور خدماتی مودیان میبایست درخواست آنها را به صورت دستی یا الکترونیکی به سازمان ارسال کنند.

فصل هشتم: ابلاغ اوراق مالیاتی
در این بخش، پیرامون بحث ابلاغ اوراق مالیاتی که به حوزه کار خدمات مالیاتی مودیان واگذار شده است، صحبت کرده است.
فصل نهم: ترتیبات حسابرسی مالیاتی
در این بخش، به فرآیند انجام حسابرسی مالیاتی پرداخته است. از آنجایی که شروع فرآیند حسابرسی مالیاتی با تسلیم مدارک و مستندات توسط مودی انجام می شود، در اینجا برای عدم ارائه برخی از اسناد یا تسلیم ناقص اطلاعات ترتیبات خاصی تعبیه شده است. همچنین برای رسیدگی به صورتحساب های غیر واقعی نیز پیش بینی صورت گرفته است.
دستورالعمل تعیین انواع و ترتیبات حسابرسی مالیاتی مواد ۲۹ و ۴۱ آیین نامه اجرایی موضوع ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم
دستورالعمل تعیین انواع و ترتیبات حسابرسی مالیاتی مواد ۲۹ و ۴۱ آیین نامه اجرایی موضوع ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم طی نامه شماره ۲۰۰/۹۹/۵۲۲ مورخ ۹۹/۱۱/۲۷ توسط رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور ابلاغ شد. شما می توانید این دستورالعمل را از اینجا دانلود نمایید.
در این راستا مأموران مالیاتی موظفند در مواردی که اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل به موجب مفاد ماده (۹۷) قانون مالیات های مستقیم اصلاحی مصوب ۳۱ /۰۴ /۱۳۹۴ جهت حسابرسی مالیاتی انتخاب می شوند در فرآیند حسابرسی و دادرسی مالیاتی به منظور تعیین درآمد /مأخذ مشمول مالیات مؤدیان مالیاتی بر اساس مفاد این دستورالعمل اقدام نمایند.
بدیهی است با توجه به تنوع فعالیت ها و مشاغل مؤدیان، حسابرسان در انجام فرآیند حسابرسی مالیاتی با الگوهای مختلف حسابرسی مواجه خواهند شد، لذا ارائه مدل استاندارد و مشخص برای انجام فرآیند حسابرسی عملا غیرممکن بوده و استفاده بهینه از ظرفیت های قانونی پیش بینی شده در آیین نامه اجرایی مذکور از جمله حالت های ممکن در ماده (۴۱) آن با رویکرد بهره برداری از اطلاعات مستند و غیرقابل انکار مبتنی بر قضاوت حرفه ای و تا حد امکان حسابرسی بر مبنای دفاتر، اسناد و مدارک ابرازی یا به دست آمده و عدم استفاده از نسبت سود ناویژه و سود فعالیت، در تعیین درآمد / مأخذ مشمول مالیات مؤدیان موجب افزایش درجه تمکین مؤدیان و کوتاه نمودن فرآیند قطعی سازی پرونده ها خواهد شد.
ارزش منصفانه: ارزشی است که بر اساس استانداردهای حسابداری ایران تعریف می شود. ارزش منصفانه مبلغی است که خریداری مطلع و مایل و فروشنده ای مطلع و مایل می توانند در معامله ای حقیقی و در شرایط عادی، یک دارایی را در ازای مبلغ مزبور با یکدگیر مبادله کنند.