بیمه در ایران از ۱۳۴۹ تا ۱۳۹۹

برای شناخت بیمه در ایران از کتاب “موسسات بیمه” شروع می کنیم.
کتاب “موسسات بیمه” نوشته ی استاد دکتر غلامحسین جباری، در سال ۱۳۴۹ چاپ شده است.
این کتاب به منظور تدریس در موسسه عالی حسابداری تالیف شده است و با مطالعه آن می توان به نکات جالبی درباره صنعت بیمه در نیم قرن پیش پی برد.

به عنوان یک حسابدار، اولین چیزی که نظرم را جلب کرد بحث مقررات مالیاتی مربوط به موسسات بیمه بود.

در آنجا دکتر جباری با انتقاد از روش محاسبه ی ذخایر فنی برای تعیین سود مشمول مالیات، که در قانون مالیات بر درآمد مصوب سال ۱۳۴۵ بیان شده است، آن را روشی ابداعی، مغایر با روش سایر کشورها و بی سابقه عنوان می کند.

قانون مالیات قدیم

در قانون مالیات قدیم، دولت بر اساس ضریبی که از  آمار نتیجه فعالیت مجموع شرکت های بیمه در سال های قبل به دست آمده، ذخیر فنی را تعیین می کند. و از نظر دکتر جباری این روش، ذخیره بعضی از شرکت های بیمه را ناکافی و ذخیره بعضی دیگر را مازاد بر احتیاج محاسبه خواهد کرد.
به نظر می رسد در قانون مالیات های فعلی این مشکل تا حدودی حل شده است.

زیرا طبق تبصره ۲ ماده ۱۰۹ قانون مالیات های مستقیم مصوب ۱۳۹۴، انواع ذخایر فنی بیمه مرکزی ایران برای هر یک از رشته های بیمه و میزان و طرز محاسبه آنها از طرف مجمع عمومی بیمه مرکزی ایران ‌تعیین خواهد شد.
این محاسبات به موجب آیین نامه ای خواهد بود که از طرف بیمه مرکزی ایران تهیه و پس از موافقت شورای عالی بیمه به ‌تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی خواهد رسید.
بنابراین تعیین میزان ذخیره فنی به متخصصان صنعت بیمه سپرده شده است.

بیمه های جدید

اما مطلب مهمی که قصد دارم درباره آن بنویسم، تیتری از کتاب به نام “بیمه های جدید” بود.
در تشریح بیمه های جدید، کتاب به بیمه وام ها و اعتبارات اعطایی بانک ها و دستگاه های دولتی به تجار و بازرگانان اشاره می کند.
این بیمه ها، بانک ها را در مقابل مواردی همچون خطرات پولی از قبیل تنزیل نرخ برابری ارزها، خطرات سیاسی از قبیل قطع روابط بین کشورها و عدم وصول مطالبات و ورشکستگی بازرگان، بیمه می کند.

از نظر دکتر جباری این بیمه ها به دلیل اینکه سودی برای آن پیش بینی نمی شود، برای شرکت های بیمه خصوصی جذابیتی ندارد و صدور اینگونه بیمه ها را به موسسات دولتی واگذار می کند.
در این خصوص دو نکته ی قابل توجه وجود دارد.
اول اینکه اگر امروز سری به برخی وب سایت های موسسات بیمه بزنید، در قسمت طرح های نوین بیمه، به “پوشش بیمه نوسان نرخ ارز” برخواهید خورد که در حقیقت جزو همان طرحی است که در کتاب در مورد آن توضیح داده شده است.
حالا یا کتاب خیلی از زمان خود جلوتر بوده، و یا موسسات بیمه امروزی خیلی از دنیا عقب هستند!

طرح های بیمه ی اعتباری

مورد بعدی مسئله استفاده از طرح های بیمه ی اعتباری است.
مشکلات موجود در صنعت بیمه موجب شده بانک ها ‌امکان استفاده از خدمات صنعت بیمه برای توسعه اعتبارات و سرمایه گذاری را نداشته باشند و ناگزیر از گرفتن وثیقه های نامتناسب یا حبس ثروت باشند.

با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، بسیاری از صنایع به دلیل نداشتن نقدینگی مناسب، امکان پرداخت به موقع مطالبات خود را ندارند و دراین شرایط شرکت های بیمه با پرداخت خسارات در محافل قضایی برای بازیافت خسارات پرونده های زیادی دارند.
بررسی آمارهای بیمه مرکزی ایران نشان می دهد، ضریب خسارت بیمه های اعتبار درکل صنعت بیمه بالا است و شرکت های بیمه صدوربیمه های اعتبار را قفل کرده اند.

مطالبات معوق بانک‏ها

رقم بسیار بالا و رو به رشد مطالبات معوق بانک‏ها و چالش های سنگینی که ادامه این روند ممکن است ایجاد نماید، این پرسش را به ذهن متبادر می کند که، با چه راهکاری می‏توان ریسک ناشی از نکول وام گیرندگان را کاهش داد و از رشد مطالبات معوق جلوگیری کرد؟
قطعاً آشنایی با راهکارهای رایج روز دنیا به منظور کاهش ریسک معوق شدن وام ها، می تواند به منزله نخستین گام در راستای استقرار یک سیستم کارآمد مدیریت ریسک محسوب شده و در بلندمدت به کاهش حجم مطالبات معوق کمک شایانی نماید.

تشویق های سنتی صادرات کارایی ندارد

امروزه به عقیده بسیاری از صاحب نظران، تشویق های سنتی صادرات نظیر استرداد حقوق و عوارض گمرکی و معافیت صادرات کارایی گذشته را ندارد و باید از ابزارهای جدیدی در این راه استفاده کرد.
سیستم بیمه های اعتباری از متداول ترین این ابزار است.
بیمه اعتباری یکی از مکانیزم ‏های کاهش ریسک برای بانک‏ ها و مؤسسات مالی و اعتباری محسوب می‏ شود، که می‏توان از جنبه های مختلف آن را مورد بررسی دقیق قرار داد.

بیمه اعتباری به وام‏دهندگان و شرکت‏ هایی که به مشتریان خود وام یا اعتبار می‏ دهند، بابت کسب و کارشان اعتماد به نفس داده و از بیم عدم وصول مطالبات در برابر اشخاصی که قدرت پرداخت اقساط خود را ندارند، جلوگیری می‏ نماید.
بر این اساس، تسهیلات بانک‏ ها و مؤسسات مالی و اعتباری و شرکت‏ هایی که کالا و محصولات خود را به صورت اقساطی به فروش می ‏رسانند، در برابر خطر عدم وصول مطالبات، تحت پوشش بیمه‏ ای قرار می‏گیرد.

طبق آمار موجود در سایت بیمه مرکزی ایران سهم کل بیمه اعتباری در سال ۱۳۹۸ نسبت به کل بیمه های صادر شده ۹ هزارم درصد است که در مقایسه با سهم بیمه های اعتباری در ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ که حدود یک دهم درصد است، حدودا ۱۲ بار کوچکتر است و این نشان از عدم اقبال به بیمه های اعتباری در ایران دارد.

امید است که با تحولاتی که در چند سال اخیر در سیستم‌ بانکی و مالیاتی کشور شده است، کارآفرینان به جای سپردن تضامین بسیار سنگین برای دریافت تسهیلات بانکی، از سیستم های بیمه اعتباری استفاده نمایند.

یادداشت فین تک چیست و چگونه بر بانک داری من تاثیر می گذارد؟ نیز می تواند برای شما مفید باشد.