انواع واحدهای سازمانی حسابداری کدامند و چه واحدهای حسابداری‌ای زیرنظر مدیر مالی وجود دارد؟
در هر سازمان مالی قسمت حسابداری به واحدهای مختلفی تقسیم می‌شود. البته این تقسیم‌بندی با توجه به نوع شرکت، نوع صنعتی که شرکت در آن زمینه فعالیت می‌کند و سلیقۀ مدیران شرکت بسیار متفاوت است. گاه اسم‌های این واحدها جابه‌جا می‌شود؛ ولی همگی عملاً یک کار را انجام می‌دهند. به هر روی، این واحدهای مختلف عبارت‌اند از:
۱. حسابداری بهای تمام‌شده: خیلی وقت‌ها این حسابداری را به‌اشتباه به نام حسابداری صنعتی می‌شناسیم. حسابداری صنعتی ترجمۀ نادرستی از حسابداری بهای تمام‌شده است. کار حسابداری بهای تمام‌شده این است که بهای تمام‌شدۀ کالای تولیدشده را به دست آورد. در شرکت‌های خدماتی یا بازرگانی طبیعتاً بهای تمام‌شدۀ کار تولیدی وجود ندارد.
۲. حسابداری خرید: در شرکت‌های خدماتی یا بازرگانی به‌جای حسابداری بهای تمام‌شده واحدی به نام حسابداری خرید هست. در حسابداری خرید محاسبات مربوط به خریدها را انجام می‌دهند. به این حسابداری گاه حسابداری انبار هم گفته می‌شود.
۳. حسابداری فروش: حسابداری فروش همان طور که از نامش پیداست، حساب‌کتاب فروش را نگه می‌دارد. در شرکت‌هایی که به هر دلیلی مراکز یا شعبی دارند، مثل شرکت‌های پیمانکاری که چند پروژه دارند یا شرکت‌های پخش که شعب مختلفی دارند، به حسابداری فروش حسابداری مراکز یا حسابداری شعب هم گفته می‌شود. در این حالت، حسابداری که مثلاً در شعبۀ زاهدان است، واقعاً حسابداری فروش را انجام میدهد؛ ولی بیشتر کار حسابداری که در حسابداری فروش دفتر مرکزی است، کنترل آن شعبه است.
نکتۀ مهم: حسابداری خرید و حسابداری فروش هر دو زیرنظر مدیر مالی و در واحد مالی است. در قدیم که امور مالی چندان ساختاریافته نبود، در بعضی شرکت‌ها این دو زیرنظر واحد بازرگانی یا واحد فروش بود که این کار بسیار خطرناک بود.
۴. حسابداری خزانه: به حسابداری هرچه به پول وابسته است (مثلاً صندوق، نقد و بانک)، حسابداری خزانه می‌گوییم. گاه این حسابداری را حسابداری مالی هم می‌نامیم.
۵. حسابداری قانونی یا مالیاتی: این حسابداری مربوط به شرکت‌های دودفتره‌ای است که یک حسابداری قانونی دارند و یک حسابداری واقعی. این حسابداری کار خلافی است. به‌نظر من هم عمرش رو به پایان است.
۶. حسابداری اموال: به‌خصوص شرکت‌های بزرگ حسابداری اموال خیلی مفصلی دارند. در شرکت‌های کوچک ممکن است فقط یک جمع‌دار اموال وجود داشته باشد.
۷. حسابداری مدیریت یا حسابداری بودجه و گزارشات: بعضی از سازمان‌ها امور مالی خود را دو قسمت می‌کنند: حسابداری مالی و حسابداری مدیریت. همۀ کارها را حسابداری مالی انجام میدهد. بودجه و گزارشات و صورت مالی و اظهارنامه و… را هم حسابداری مدیریت به عهده می‌گیرد. در تقسیم‌بندی دیگری حسابداری مدیریت همان حسابداری بودجه و گزارشات است و حسابداری مالی همان حسابداری خزانه.
۸. حسابداری بازرگانی: در تقسیم‌بندی‌ای که در بالا به آن اشاره کردم، حسابداری بازرگانی را هم اضافه می‌کنند. حسابداری فروش و حسابداری خرید را حسابداری بازرگانی در نظر می‌گیرند.
۹. حسابداری سهام یا سرمایه‌گذاری: در شرکت‌های سهامی حتماً حسابداری سهام یا سرمایه‌گذاری وجود دارد.
۱۰. حسابداری حقوق و دستمزد: همانطور که از نام این حسابداری پیداست، محاسبات مربوط به حقوق کارکنان را انجام میدهد. معمولاً حسابداری اموال و حسابداری حقوق و دستمزد زیرنظر حسابداری مالی است.
۱۱. حسابداری پیمانکاری یا حسابداری صورت‌وضعیت یا حسابداری پروژه: در شرکت‌های پیمانکاری حتماً یک حسابداری پیمانکاری یا حسابداری صورت‌وضعیت یا حسابداری پروژه وجود دارد. این حسابداری حکم حسابداری فروش را دارد. در شرکتی که کار طرح و توسعه انجام میدهد، گاه واحدی به نام حسابداری پروژه برای کنترل پیمانکارهای مختلف آن وجود دارد.
نکتۀ آخر این است که حسابداری الزاماً واحد نیست. بعضی وقت‌ها مثلاً می‌گوییم کارشناس سهاممان. در اینجا کارشناس خود به‌تنهایی حکم یک واحد را دارد.
امیدوارم با خواندن این یادداشت انواع واحدهای سازمانی حسابداری را آموخته باشید.
